درباره ساز بانجو بیشتر بدانید،تاریخچه، نوازنده ها، سبک ها و انواع ساز بانجو
تاریخچه ساز بانجو
تاریخچه شگفت انگیز ساز بانجو به اوایل سده ۱۶ میلادی بازمیگردد؛ یعنی درست زمانی که پیشگامان این ساز در غرب آفریقا، بسیار زودتر از آن که بانجو در آمریکا مورد استفاده قرار بگیرد، ظاهر شدند. در حدود سده ۱۷ میلادی، بانجوهای اولیه در میان بومیان و بردههای آفریقایی بسیار محبوب بود. تحقیقات اخیر در مورد تاریخچه سازهای آفریقایی نشان میدهد که در غرب آفریقا حدود ۶۰ ساز که هر کدام شباهتهای خاص خود را با بانجو دارند پیدا شده که میتوان آنها را نمونههای اولیه این ساز تلقی کرد. همچنین مدارک دیگری نیز وجود دارد که ابتداییترین نوع از این دسته از سازها را مربوط به ۶۰۰۰ سال پیش، در حوالی بین النهرین نشان میدهد.
با این حال، اصالت بانجو را میتوان آفریقایی دانست. همانگونه که نخستین توصیف دقیق در این باره را یک انگلیسی به نام ِسر هانس اسلوان (Sir Hans Sloane) در هنگام بازدید از جامائیکا در مجلهای در سال ۱۶۸۱، این ساز را «استرام استرامپ» مینامد. (احتمالا منظور از Strum Strump، همان نحوهی نواختن و صدا دهی این ساز در موسیقی بومی توسط نوازندگان آفریقایی بوده است.)
بانجو (Banjo) تا اوایل سده ی ۱۹ میلادی با بسیاری از نامهای دیگر از جمله Bonjoe ،Banza و… نیز شناخته میشد. نخستین بار در آمریکا در سال ۱۷۳۶، به طور رسمی ساز بانجو در مجله هفتگی نیویورک توسط جان پیتر زنگر (John Peter Zanger) آورده شد.
پیشگامان بانجو:
– ویلیام بوچر William Boucher در ۱۸۹۹ – ۱۸۲۲
ویلیام بوچر، نخستین سازنده تجاری ساز بانجو بود. موسسه اسمیتسونیان هماکنون سه عدد از بانجوهای او که مربوط به سالهای ۷-۱۸۴۵ میشود را دارد. بوچر همچنین برنده چندین مدال برای ویولن، درامز و بانجو در دهه پنجاهم سده ۱۸ است.
– جوئل واکر سوئینی Joel Walker Sweeney : در ۱۸۶۰ – ۱۸۱۰
جوئل واکر سوئینی، نخستین نوازنده حرفهای ساز بانجو پنج سیم بود که نواختن را از آمریکاییهای آفریقایی فراگرفته بود. پس از سال ۱۸۵۰، ساز بانجو به مرور در ایالات متحده و بریتانیا به عنوان سازی محبوب در سالنهای بزرگ و باشکوه نواخته میشد.
– ارل اسکراگز Earl Scruggs : در ۲۰۱۲ – ۱۹۲۴
ارل اسکراگز، ابتدا یک نوازنده بانجو در یک گروه کانتری محبوب به نام برادران موریس ( The Morris Brothers) در جنوب کالیفرنیا بود. در سال ۱۹۴۴، رهبر یک گروه بزرگ و پدر بلوگرس، یعنی بیل مونرو (Bill Monroe) از او دعوت به همکاری کرد. اسکراگز، گسترش دهنده یک سبک به خصوص از نوازندگی بانجوست که متودهای او در استایل بلوگرس، برای بسیاری از نوازندگان الهام بخش بود.
بانجو در سبکهای موسیقی:
– بلوگرس (Bluegrass):
اریخ بانجو بلوگرس همزمان با سبک بلوگرس که بخشی از موسیقی کانتری به حساب می آید، آغاز میشود؛ سبکی که عمدتا توسط بیل مونرو (Bill Monroe) اختراع شد و شاید بتوان گفت که بانجو در آن بیشترین محبوبیت را دارد. بانجو در بلوگرس با سرعت بسیار بالا نواخته میشود و حتی بیشتر اوقات، از درجه پنجم گام اصلی قطعه آغاز میشود. برای مثال، قطعه Foggy Mountain Breakdown که در گام ُسل ماژور (G) میباشد، برای بانجو با نتهای Db-D-D Db-D-D آغاز میشود و بسیار سریع با موسیقی آمیخته شده، به طوری که بسیاری هرگز متوجه تفاوت نتها نمیشوند! برای افزایش سرعت نوازندگی، نوازندگان بزرگی چون ِارل ِاسکراگز (Earl Scruggs) و دان رینو (Done Reno) راهکارهایی ارائه کردند که در آن به جای مضراب زدن یا ِاسترام (Strum)، بیشتر به حالت آرپژ یا رول (Roll) میپردازد که با پیکهای مخصوص به خود نواخته میشود. (Fingerpicking) متود و استایل اسکراگز برای سالها مورد استقبال قرار گرفت و این سبک از نوازندگی در موسیقی بلوگرس به طور کامل شناخته و ثبت شد. اما از اواخر دهه ۱۹۷۰، بانجو دوران اوج خود را طی کرد و در شیب افت محبوبیت میان مردم و موسیقی پاپ آن زمان قرار گرفت؛ تا جایی که تنها در موسیقی کانتری و بلوگرس به یادگار ماند. از دیگر نوازندگان بزرگ سبک بلوگرس، میتوان به بلا فلک (Bela Fleck)، تونی تریشکا ( Tony Trischka)، رالف استنلی (Ralph Stanley)، لستر فلت (Lester Flatt)، بیل کیت (Bill Keith) و نوام پیکلنی (Noam Pikelny) اشاره کرد. با این حال، بسیاری از سبکهای نوازندگی پیش از اسکراگز همچنان در موسیقی محلی و محافل موسیقی قومی آنها رواج دارد؛ همچون کلاهمر (Clawhammer) و فریلینگ (Frailing) که در آنها مضراب زدن یا استرامینگ (Strumming) بیشتر استفاده میشود.
– جز (Jazz):
هنگامی که به نخستین ضبط های قطعات موسیقی جز در اواخر دهه ۱۹۱۰ و اوایل و اواسط دهه ۱۹۲۰ گوش میدهید، صدایی که شما میشنوید مربوط به گیتار ریتم نیست؛ بلکه صدای بانجوست!
بانجو که معمو ًلا در مقابل صدای بم توبا قرار میگرفته است، حجم بسیار زیادی از صدای گروه را تولید میکرده و قابلیت ضبط آن با دستگاههای ضبط اولیه ممکن بوده است. همانگونه که رفته رفته آنسامبل های کوچک، جای خود را به گروههای بزرگ میدادند، نقش بانجو چهار سیم نیز در این سبک از موسیقی کم رنگ تر شد تا جایی که در حدود سال ۱۹۴۰، با گیتار آکوستیک جایگزین شد. از نوازندگان بانجو در سبک جز میتوان به دان وپا (Don Vappie)، جرج گسنان ( George Johnny ( جانی بایر ،)Buddy Wachter( بادی واکر ،)Howard Alden( هاوارد الدن ،)Guesnan Baier)، امانوئل سلز (Emanuel Sayles)، ناروین کیمبال (Narvin Kimball)، المر اسنودن (Elmer Snowden)، هری ریسر (Harry Reser) و ادی دیویس (Eddy Davis) اشاره کرد.
– آیریش یا ایرلندی (Irish):
در موسیقی آیریش، بانجو تنور چهار سیم به عنوان یک ساز ملودی توسط نوازنده های بومی نواخته میشود. کوک آن معمولا به ترتیب از سیم چهار، سل G – D – A – E است که یک اکتاو از سازهای دیگر این سبک مثل فیدل و ماندولین پایینتر است. بانجو معمولا در این سبک به ملودی پردازی شهرت دارد و نقش کورد و ریتم را ایفا نمیکند. بانجو را در واقع مهاجرانی که از آمریکا بازمیگشتند به ایرلند آوردند. بارنی مککنا (Barney McKenna)، نوازنده مشهور بانجو آیریش است.
– راک (Rock):
از بانجو میتوان در سبک راک نیز استفاده کرد. بسیاری از گروههای راک مانند ِد ای ِگلز ( The Eagles)، لد زپلین (Led Zeppelin) و دی المن برادرز (The Allman Brothers) از بانجوی پنج سیم در برخی از موسیقیهای خود استفاده کردهاند.
انواع بانجو:
– بانجو پنج سیم:
بانجو پنج سیم را جوئل واکر سوئینی (Joel Walker Sweeney) آمریکایی در سال ۱۸۰۰ اختراع و با نوازندگی خاص خود در همان دوره به محبوبیت رساند. او به بدنه یک درامز، دستهای مثل فینگربورد گیتار اضافه کرد و با فرت گذاری کردن روی آن توانست نتهای دلخواهش را بنوازد. کوک رایج بانجو پنج سیم به ترتیب از سیم پنج، سل (G)، ر (D)، سل (G)، سی (B) و ر (D) ِِ میباشد. بانجو پنج سیم بلوگرس را با فینگرپیکهای مخصوص به خود مینوازند که از جنس فلز یا پلاستیک و در سایزهای گوناگون وجود دارند. هر ست از این پیکها شامل یک پیک ویژه انگشت شست (Thumb) و دو پیک ویژه انگشت اشاره (Index) و سبابه (Middle) میباشد.
– بانجو شش سیم:
در واقع ساخت بانجو شش سیم توسط ویلیام ِتل ِمت (William Telmet)، یکی از کهنترین سازندگان ساز بانجو در انگلستان آغاز شد. او یک فروشگاه را در انگلستان در سال ۱۸۴۶ افتتاح و شروع به فروختن انواع بانجو، تا بانجو هفت سیم کرد. او این اختراعات خود را در سال ۱۸۶۹ با نام بانجوهای Zither ثبت کرد. آلفرد ِدیویس کامییر Cammeyer Alfred Davis که پیشتر یک نوازنده ویلن بود و اخیرًا به نوازندگی ساز بانجو روی آورده بود، بانجوهای پنج سیم و شش سیم Zither را با بدنهای چوبی و سیم های فلزی در سال ۱۸۸۰ طراحی کرد که همچون گیتار و سازهای فرت بندی شده کوک میشد. بانجو Zither معمو ًلا از پشت و کناره ها با بدنهی درامز (بیشتر از جنس فلز) بسته شده و کشش پوسته ی روی آن به سمت لبه ی چوبی داخلی کاسه ی ساز حل و همچنین انتهای دسته و سیمها نیز در لبه ی چوبی بیرونی آن نصب میشدهاند. این بانجوها معمو ًلا توسط سازندگان ساز گیتار ساخته و تولید میشدند و از این رو بیشتر از کوک گیتار برای بانجو استفاده میکردند. در اواخر دهه ۱۸۹۰، یک سازنده بانجو به نام ِاف.سی ویلکس (F.C Wilks) طرح بانجو ششسیم را گسترش داد. بدون تردید، آرتور ویندزر در توسعه و تکمیل بانجو بسیار تاثیرگذار بود و در نهایت بانجو پشتباز را به همراه تغییرات دیگری در فرم پیشین این ساز خلق کرد؛ مانند صفحه مدرن الحاق شده به روی ساز. (گیبسون، مدعی اعتبار این تغییرات در قاره آمریکاست). بانجوهای بلوگرس شش سیم مدرن نیز مدتی بعد ساخته و بانجوهای شش سیم با دسته گیتار و بدنه بانجو در اواسط دهه ۱۹۹۰ بسیار محبوب شدند. امروزه بسیاری از آن این سازها در سبکهای گوناگون استفاده میکنند. کوک غالب آن در میان نوازندگان عصر حاضر، همان کوک گیتار یعنی به ترتیب از سیم شش E-A-D-G-B-E است و با پیک گیتار نواخته میشود.
– بانجو ماندولین یا بانجولین (Banjo mandolin or Banjolin):
بانجو ماندولین، ترکیبی از بدنه کوچک ساز بانجو و دسته ساز ماندولین است که نخستین بار در سال ۱۸۸۲ اختراع شد. کوک این ساز به ترتیب از سیم چهار، G-D-A-E میباشد.
– بانجو یوکوللی یا بانجوللی (Banjo ukulele or Banjolele):
بانجوللی، ترکیبی از بدنه کوچک ساز بانجو و دسته ساز یوکوللی است در ابتدا بیشتر توسط جرج فارمبی (George Formby)، کمدین معروف انگلیسی نواخته میشد. این ساز به ویژه در دهه های آغازین سده بیستم، بسیار مورد استقبال قرار گرفت.
– بانجو گیتارها (Banjo guitar):
بانجو گیتارهای شش سیم، بیشتر شامل دسته گیتار و بدنه بانجو است. این ساز در سبک جز، توسط جانی سییر (Johnny St. Cyr)، دنی بارکر (Danny Barker)، پاپا چارلی جکسون ( Papa Charlie Jackson)، کلنسی هیس (Clancy Hayes) و یا در بلوز توسط خواننده انجیل، پروردگار گری دیویس (The Reverend Gary Davis) استفاده میشد. امروزه این سازها در غالب نامهای بسیاری همچون گیتانجو (Guitanjo)، گیتجو (Guitjoe)، گانجو (Ganjo)، بانجیتار (Banjitar) و بانتار (Bantar) پدید آمدهاند. امروزه نوازندگان مختلفی از جمله کیت ِاربن (Keith Urban)، راد استیوارت (Rod Stewart)، تاج محل (Taj Mahal)، جو ساتریانی (Joe Satriani)، دیوید هیدالگو (David Hidalgo)، لری لالندLarry Lalonde Day بانجو شش سیم را مینوازند.
ِدیو ِدیDave Day و داک واتسن Doc Watson نیز، نوازنده گیتار ریتم در یک بند راک زیرزمینی بود که سازش را با بانجو شش سیم عوض کرد. دیو، یک میکرفون کوچک را در درون بدنه بانجو کار گذاشت تا بتواند خروجی صدای خشنتری را نسبت به یک ساز گیتار الکتریک به هنگام گرفتن کوردها داشته باشد.
– سایر بانجوهای تغییر یافته: تعداد بسیار زیادی از بانجوهای ترکیب شده با سایر سازهای سیمی و زخمهای وجود دارد. بیشتر آنها از بدنه بانجو با کاسه و پوسته روی آن به همراه دسته سازهای دیگر ساخته شده است. از جمله سازهای دیگری که دارای دسته و چوب بانجو پنجسیم هستند، میتوان به بوزوکی (Bouzouki)، دابرو (Dobro) و بانجولا (Banjola) اشاره کرد. همچنین در قرن بیستم، سازی شبیه به بانجو در ترکیه اختراع شد که نامش کومبوس (Cümbüş) بود که در ترکی به معنای لذت بردن است. در اواخر قرن بیستم، شکل تغییر یافته دیگری از بانجو نیز به نام بانسیتار (BanSitar) محبوب شد که دارای پل استخوانی بود باعث میشد تا صدای آن به صدای ساز سیتار بسیار شبیه باشد. اخیرًا نوآوری دیگری به نام بانجو-تام (Banjo-Tam) در شمال کالیفرنیا انجام شده است که همان دسته بانجو پنجسیم را به یک دایره بزرگتر مثل تبل به عنوان کاسه ساز وصل میکند.
دیدگاهتان را بنویسید